Qlobal neft qiymətlərinin daha da aşağı düşməsi, büdcəsi “qara qızıl”ın ixracından gələn gəlirlərdən çox asılı olan Rusiya üçün qaranlıq mənzərə yaradır. "The Moscow Times" yazır ki, OPEC+ karteli çərçivəsində danışıqların gedişi barədə məlumat verən “Reuters” agentliyinin mənbəsi bildirib ki, Rusiya hakimiyyəti ilin ikinci yarısında qlobal neft bazarında mümkün bolluqdan ehtiyat edir və bu, qiymətlərin daha da aşağı düşməsinə səbəb ola bilər.

Bu ayın əvvəlində keçirilən görüşdə təşkilat ölkələri hasilatı mərhələli şəkildə artırmaq barədə razılığa gəlib. İlin sonuna qədər bazara gündəlik əlavə 2,2 milyon barel daxil ola bilər ki, bu da son beş ildə ən böyük artımdır. Jurnalistlərin fikrincə, Rusiya hasilatın artırılmasına qarşı çıxıb, lakin səudiyyəlilər bu qərardan əl çəkməyiblər. Ər-Riyad bu addımı xüsusilə ABŞ Prezidenti Donald Trampın neftin qiymətinin aşağı salınmasını istəməsindən sonra atıb.

Yeni kvotalar çərçivəsində Rusiyaya ixracı gündə 262 min barel artırmaq imkanı verildi, lakin şirkətlər qiymətlərə təzyiqin artacağından ehtiyat edərək bu imtiyazdan yararlanmağa tələsmir. İlin əvvəlindən “Brent” markalı neftin qiyməti 12%, Rusiyanın Urals nefti isə 21% (bir barel üçün 66 dollardan 52 dollara qədər) ucuzlaşıb. Bu, gəlirlərin mühüm hissəsinin neft-qaz sektorunun hesabına təmin olunduğu büdcəyə zərbə vurdu: yanvar-aprel aylarında gəlirlər 12% azaldı, may ayına qədər isə azalma 34%-ə qədər sürətləndi.

Vəziyyətin pisləşməsinə cavab olaraq hökumət may ayında büdcəyə yenidən baxaraq, neftin orta illik qiymətini əvvəlki 69,7 dollar əvəzinə 56 dollar səviyyəsində müəyyən edib. Yeni hesablamalara görə, büdcə neft və qaz gəlirlərində 2,6 trilyon rubla qədər itirəcək, valyuta gəlirləri 30 milyard dollar azalacaq, kəsir isə 3,8 trilyon rubla çata bilər - planlaşdırılandan üç dəfə çox. Lakin Rusiyanın iqtisadi problemləri bununla bitmir.

Təkcə bu ilin may ayında Rusiya Milli Rifah Fondunun (MRF) likvid aktivləri 5,8 milyard dollar - bir ayda mənfi 14% azalıb. Səbəblər Ukraynaya qarşı müharibənin artan xərcləri və dövlət büdcəsinə təzyiqi artıran neftin qiymətinin aşağı düşməsidir. Eyni zamanda, Ukraynaya tammiqyaslı işğalın başlanmasından (2022-ci ilin fevralı) sonra Fondun likvid aktivləri 68% azalıb.

MRF-in nun qalan likvid aktivləri 2,8 trilyon rubl (35,7 milyard dollar) təşkil edir. Çox deyil. Müharibə xərclərinin hazırkı tempi davam edərsə, Milli Rifah Fondunun aktivləri 6-7 ay ərzində buxarlana bilər. Axı MRF Rusiyanın əsas “maliyyə yastığı” idi, lakin müharibə xərcləri və neft gəlirlərinin azalması onu sürətlə dəyərdən salır. Bunlar isə Kremlin planlarını böyük ölçüdə korrektə edə biləcək amillərdir.

Üstəlik, Asiyada Rusiya kömürünün qiymətləri 2021-ci ildən bəri ən aşağı səviyyəyə düşüb - ixrac gəlirsiz olur. Bəli, Asiya bazarlarında Rusiya termal kömürünün qiyməti bir ton üçün 77-82 dollara düşüb - illik müqayisədə 25-30% azalıb. Əsas idxalçılar - Çin, Hindistan və Türkiyə öz istehsallarına və ya alternativ nəsillərə arxalanaraq alışları azaldır. Qiymətlərin çökməsi ilə əlaqədar Rusiya şirkətləri zərərlə ticarət edir: Kuzbasdan kömür maya dəyərindən aşağı satılır (Uzaq Şərq limanlarında -271 rubl/t). Cənubi Koreya və ya Vyetnama istiqamət dəyişdirmək cəhdləri itkiləri hələ də kompensasiya etməyib.

Beləliklə, Rusiyanın energetika sektoru daha bir valyuta gəliri kanalını itirir, eyni zamanda Kreml büdcəsinin ehtiyacları ancaq artır. Bundan əlavə, Rusiyanın buğda ixracı da dörddə bir azalıb - Rusiya büdcəsi üçün nəticələr kritik xarakter alır. Bəli, 2024/25-ci kənd təsərrüfatı ilində Rusiyadan buğda ixracı 20-25% azalıb. Ən pessimist proqnoz illik ifadədə mənfi 25% olmaqla 41,5 milyon tondur.

Əsas azalma yanvarda baş verib: mart-aprel aylarında ixrac 60% azalıb. Səbəblər aşağı məhsul (gözlənilən 16% azalma), yüksək dəmir yolu tarifləri və ixrac regionlarında ehtiyatların tükənməsidir.

Kənd təsərrüfatı Rusiya Federasiyasında bir neçə gəlir mənbəyindən biri olaraq qalır. Hazırda ixracın azalması sanksiyalar və artan hərbi xərclər kontekstində büdcə gəlirlərinə növbəti zərbədir. Gördüyümüz kimi, Rusiyanın yorma müharibəsinə tab gətirməyəcəyinə işarə edən çoxlu siqnallar var. Və çox güman ki, biz indi rus işğalçı qoşunlarının maksimum fəallığını müşahidə edirik.

Görünür, Kremlin planı yaxın bir neçə ay ərzində mümkün olan ən çox Ukrayna ərazisini ələ keçirməkdən ibarətdir və bundan sonra Kreml özü üçün daha əlverişli şərtlərlə atəşkəsə razılaşacaq. Əks halda, Rusiya iqtisadiyyatı elə bu qışda çökə bilər - rus imperialistlər nə qədər özlərini və dünyanı başqa cür inandırmağa çalışsalar da.

AYNA.AZ