Sentyabrın 9-da günorta saatlarında İsrail aviasiyası Dohada HƏMAS Siyasi Bürosunun əsas liderlərinin yerləşdiyi binaya dəqiq zərbə endirib. Bu hadisə təkcə hərbi sensasiya deyil, həm də bütün region üçün böyük siyasi siqnal oldu.

Əməliyyat müxtəlif mənbələrə görə, hərbi əməliyyatların adi teatrlarından kənarda HƏMAS liderlərinə hücumun qətiyyətini və miqyasını simvolizə edən "Atəş" sammiti adlandırılıb. İsrail dərhal öz vurğulayır: bu, ABŞ-la koordinasiya olmadan tamamilə müstəqil bir hücum idi - Netanyahunun dediyi kimi, "İsrail təşəbbüs etdi, İsrail həyata keçirdi, İsrail məsuliyyət daşıyır”.

Çoxdan gözlənilən "təhlükəsizlik görüşü"

Diplomatik dairələrdəki həmsöhbətlərin sözlərinə görə, HƏMAS rəhbərliyi ləğv olunacağından ehtiyat edərək uzun aylar ərzində bir yerdə toplaşmaqdan yayınıb. Paranoya 12 günlük müharibədən sonra, münaqişənin ilk saatlarında İsrailin yüksək rütbəli SEPAH rəsmilərini və iranlı hərbi müşavirlərini öldürməsi ilə güclənib.

Lakin bu dəfə Vaşinqtonun “son təklifi” fövqəladə toplantı üçün kifayət qədər ciddi səbəb oldu. Getdikcə Yaxın Şərq siyasətinə qayıdan Donald Tramp HƏMAS üçün “son şans” adlandırdığı təşəbbüsü açıq elan edib.

İsrail təhlükəsizlik institutlarından birinin analitiki deyir: “Bu təşəbbüsün dərcinin özü HƏMAS rəhbərliyini bir yerə toplamaq üçün nəzərdə tutula bilərdi. Bu fikirdən qaçmaq çətindir”.

Hücum necə baş verdi?

Rəsmi KİV-in məlumatına görə, əməliyyatda tankerlər pilotsuz təyyarələr də daxil olmaqla ən azı 15 İsrail təyyarəsi iştirak edib. Eskadron Misir və Səudiyyə Ərəbistanının hava hücumundan müdafiə sistemlərindən yan keçərək Qırmızı dəniz üzərində uçub və Amerika hərbi bazasının “döyüş” növbətçiliyi zonasında yüksək dəqiqlikli raketlərin buraxılış xəttinə çatıb.

Nə Qətər hava hücumundan müdafiə sisteminin, nə də böyük dəniz bazası zərbənin endirilən yerindən 30 kilometr aralıda yerləşən ABŞ qüvvələrinin heç bir tədbir görməməsi xüsusi diqqətə çatdırılıb. Üstəlik, bəzi məlumatlara görə, hücumdan əvvəl İsrail pilotsuz təyyarələri hədəfdə kəşfiyyat aparıb, icazəsiz şəxslərin olmadığına əmin olub və yalnız bundan sonra zərbə endirilib.

Qətərdəki Əl Udeid bazası bütün Yaxın Şərqdə ABŞ-dan kənarda yerləşən ən böyük Amerika hərbi obyektidir. Təxminən 10-11 min ABŞ və müttəfiq hərbçilərə ev sahibliyi edir və eyni zamanda, ABŞ Mərkəzi Komandanlığının (CENTCOM) və Hava Əməliyyatları Mərkəzinin (CAOC) qərargahıdır. ABŞ-ın İraq, Suriya, Əfqanıstan və Fars körfəzi üzərindəki bütün hava missiyaları məhz buradan əlaqələndirilir.

Bazanın aerodromu regionun ən uzun uçuş-enmə zolağı ilə təchiz olunub - təxminən 4,5 km - bu ona B-52, B-1B və hətta B-2 “Spirit” ağır strateji bombardmançı təyyarələri qəbul etməyə imkan verir. Onlarla KC-135 və KC-10 tanker təyyarələri, kəşfiyyat pilotsuz təyyarələri və F-15, F-16 və F-22 qırıcılarının rotasiya eskadrilyaları daimi olaraq burada yerləşir. Əslində Əl Udeid Yaxın Şərqin istənilən nöqtəsində bir neçə saat ərzində genişmiqyaslı hava əməliyyatını təmin edə bilən “quruda təyyarədaşıyan gəmi”dir.

Bu səbəbdən Dohaya zərbə endirərkən bazanın “xəbərinin olmaması” və “susması” simvolik görünür. Əgər Qətərin hava hücumundan müdafiəsi və ya ABŞ-ın xəbərdaredici qüvvələri İsrailin reydini həqiqətən təhlükə kimi qəbul etsəydilər, onlar xəbərdarlıq F-15-ləri işə sala və hücumu hədəfə yaxınlaşmazdan çox əvvəl izləyə bilərdilər. Amma həyəcan çalınmadı. Bu, dolayısı ilə göstərir ki, İsrail əməliyyatı ya əvvəlcədən razılaşdırılıb, ya da amerikalılar qəsdən müdaxiləsiz mövqe seçiblər.

Bölgədən olan hava hücumundan müdafiə eksperti “Qətər və ya ABŞ-ın bütöv bir hava qrupunu görmədiyinə inanmaq çətindir” deyir. "Çox güman ki, onlara sadəcə reaksiya vermək əmri verilməyib", - əlavə edir.

Bütün regiona siyasi siqnal

İsrailin prioritetlərini dəyişməsi də göz qabağındadır. Əgər əvvəllər birinci prioritet girovların azad edilməsi idisə, indi vurğu HƏMAS-ın hərbi qüvvə kimi aradan qaldırılmasına yönəlib. Qəzzada əməliyyatlar görünür, istənilən danışıqlara paralel olaraq – kapitulyasiyaya imza atmağa hazır olan HƏMAS komandiri tapılana qədər davam edəcək.

Regionun bir çox ölkələri üçün bu, HƏMAS-dan uzaqlaşmaq üçün əlverişli məqama çevrilib. Uzun müddətdir ki, liderlərinə sığınacaq verən Qətər yöndəmsiz vəziyyətdə qalıb: rəsmi Doha neytral vasitəçi imici ilə Vaşinqtonla münasibətləri korlamamaq zərurəti arasında balans yaratmağa məcburdur.

"Bu gün biz nadir konsensusun şahidi oluruq: HƏMAS həm hərbi, həm də siyasi təşkilat kimi hamı üçün darıxdırıcı olub", - ərəb paytaxtlarından birindəki mənbə deyir.

HƏMAS hücum və təzyiq altında

Yadda saxlamaq lazımdır ki, hərəkat çoxdan iki qola bölünüb: Qəzza zolağındakı silahlılar və milyardlarla dollarlıq sponsorluq hesabına yaşayan Siyasi Büro. Rəhbərliyin bir çox üzvləri Doha, İstanbul və Beyrut arasında dəbdəbəli həyat tərzi sürən dollar milyonçuları və milyarderləridir.

İndi hücumdan sonra sağ qalan HƏMAS liderləri yəqin ki, yerin daha da dərinliyinə girəcəklər. Ancaq tarix göstərir ki, İsrail motivasiyalıdırsa, hədəflər tapır - istər əfsanəvi Məhəmməd Deif, istərsə də Sinvar qardaşları.

Niyə HƏMAS liderləri sülhə hazır deyillər?

Əsas səbəb puldur. Siyasi Büro üzvlərinin çoxu dollar milyarderləridir. Onlar çoxdan beynəlxalq yardımı və sponsorluğu şəxsi zənginləşmə alətinə çevirib, bütün Yaxın Şərqdə tikinti şirkətlərinə, inkişaf layihələrinə və maliyyə fondlarına sərmayə qoyublar.

Sülh yolu ilə həll o demək olardı ki, onlar Qəzzanın real bərpasına sərmayə qoymalı, iş yerləri yaratmalı, məktəblər, xəstəxanalar tikməli və buna görə də yığılmış kapitalı bölüşməli olacaqlar. Bir çox liderlər üçün bu, iqtisadi cəhətdən sərfəli deyil: “sülh”ün gəlirliliyi qlobal biznes layihələrindən xeyli aşağıdır.

Qəzzada yaşayan yaraqlılarla bağlı vəziyyət isə əksinədir: onlar BMT-nin humanitar proqramları, UNRWA və “tunel iqtisadiyyatı”ndan alınan yerli vergilər sayəsində sağ qalırlar. Üçüncü ölkəyə getmək imkanı daha çox heç yerə biletdir: illər ərzində yığılan bir neçə milyon dollar tez tükənəcək və sonra onları naməlum şey gözləyir.

Beləliklə, HƏMAS tələyə düşüb:

Siyasi qanad resurs paylaşmamaq üçün sülhə hazır deyil.

Hərbi qanad sülhə hazır deyil, çünki geri çəkilmək məğlubiyyət kimi qəbul ediləcək.

Və kompromis, bildiyimiz kimi, Yaxın Şərqdə zəiflik hesab olunur.

İsrail strategiyası: sona qədər mübarizə aparın

Yerusəlim bunu çox gözəl anlayır. Ona görə də prioritet girovların azad edilməsindən bir struktur olaraq HƏMAS-ın məhv edilməsinə keçib. Danışıqlar, əgər aparılarsa, yalnız hücumlarla, məhvetmələrlə paralel olacaq.

İsrailin yanaşması Yəhya Ayyaşdan tutmuş Məhəmməd Deyfə qədər terrorçu liderlərin məhv edilməsi təcrübəsinə əsaslanır. Hər bir əməliyyat nümayiş etdirir: İsrail üçün vaxt və texnologiya işləyir.

Böyük oyun

Baş verənlər kontekstində regional oyunçuların İsrailin bölgənin “nizamlısı” rolu ilə getdikcə daha çox razılaşdıqları göz qabağındadır. Livan və Suriyada “Hizbullah”ın anbarlarına zərbələr adi hala çevrilib. Heç kim İsrail təyyarələrinə atəş açmağa tələsmir - ən çox, rəsmi etirazlar eşidilir.

Ekspertlər getdikcə daha çox deyirlər ki, bölgədəki bir çox rejimlər İsraildən təmizləmə aləti kimi istifadə edir: arzuolunmaz silahlı qruplar “başqalarının əli ilə” məhv edilir.

Analitiklərdən biri qeyd edir: "İsrail pilotsuz təyyarəsi gecə saatlarında səhrada motosikletlə tək hədəfi vuranda, bunun yalnız kəşfiyyata bağlı olması mümkün deyil. Çox vaxt məlumat bu rəqəmin lövhədən çıxarılmasından faydalananlardan gəlir".

Bu səbəbdən Dohaya zərbə təkcə hərbi deyil, həm də diplomatik əməliyyat kimi görünür. Bu, göstərdi ki, terrorçu qrupların liderləri kompromislərə hazır deyillərsə, onları hətta “dost” dövlətlərin ərazisində də məhv etməyə hazırdırlar.

Nəticə: hərbi həll olmadan çıxış yolu olmayan çıxılmaz nöqtə

HƏMAS geri çəkiləcək yeri olmayan bir təşkilata çevrildi. Siyasi qanad toplanan kapitalı bölüşməyə, yaraqlılar isə dinc həyatda yoxsulluq və ya mühacirətlə yoxsulluqla üzləşəcəklərini anlayaraq silahlarını verməyə hazır deyillər.

Görünür, İsrail münaqişəni sona çatdırmaq strategiyasını qəbul edib. HƏMAS rəhbərliyinin hətta dost dövlətlərin ərazisində belə məhv edilməsi bu strategiyanın tərkib hissəsinə çevrilir.

İdeologiyanı da unutmaq olmaz. HƏMAS Xartiyasına görə, İsrail məhv edilməli və onun yerində şiə əqidəsinə uyğun İslam dövləti yaranmalıdır - bu ərazidə sadə ərəblər və fələstinlilər üçün yer yoxdur. HƏMAS-ın proqramı güzəştə yer qoymur: belə bir dövlət Yaxın Şərqin bədənində yeni yaraya çevriləcək. Bunu hamı başa düşür - Misirdən tutmuş Səudiyyə Ərəbistanına qədər. Məhz buna görə də ekspertlərin dediyi kimi, regional paytaxtlar bu təhlükənin aradan qaldırılması ilə bağlı üstüörtülü şəkildə razılaşırlar. Və bunu İsrailin əli ilə edirlər.

Bütün regional oyunçular terrordan qurtulmaq istəyir, amma heç kim əlini bulaşdırmaq istəmir və bəzən ondan sadəcə qorxurlar. Ona görə də bu gün İsrail hamının çirkli işini görür.

P.S.

Xatırladaq ki, 2001-ci il sentyabrın 12-də ABŞ-da baş verən terror aktlarının ertəsi günü BMT Təhlükəsizlik Şurası 1368 saylı qətnamə qəbul edərək, dövlətləri harada olurlarsa-olsunlar, terrorçuları təqib etməkdə əməkdaşlığa çağırıb. Üç həftə sonra isə terrorda iştirak edən şəxslərə sığınacaq verilməsini birbaşa qadağan edən 1373 saylı qətnamə qəbul edildi. Bu kontekstdə İsrailin hərəkətləri təkcə siyasi motivli deyil, həm də hüquqi cəhətdən əsaslandırılmış görünür: onlar BMT Təhlükəsizlik Şurasının bütün dövlətlər üçün məcburi olan qərarlarının ruhuna uyğundur. Ona görə də Dohada HƏMAS liderlərinə hücuma görə İsraili qınamaq cəhdləri istər-istəməz beynəlxalq hüququn terrorla mübarizə aparanların tərəfində olması faktına qarşı çıxır.

Tərcümə AYNA.AZ-a məxsusdur.