Nəriman Bilyalov 2014-cü ilin martında doğma Krımı tərk etməyə məcbur olub. Həmin ilin yayında könüllü olaraq cəbhəyə yollanıb və orada İsa Akayev təxəllüsü ilə Krım tatarlarının xüsusi təyinatlı “Krım” bölməsini yaradıb və ona rəhbərlik edib. Hazırda Krım batalyonu Müdafiə Nazirliyinin Baş Kəşfiyyat İdarəsinin tərkibində xüsusi bölmədir. Rusiyanın Ukraynaya genişmiqyaslı işğalı başlayandan onun döyüşçüləri Kiyev yaxınlığında, Zaporojye və Xerson istiqamətlərində, Baxmut və Mariupol yaxınlığında döyüşüblər və hələ də döyüşlərdədirlər...

Batalyon komandiri, 3-cü dərəcəli “Xidmətlərə görə” ordenli İsa Akayev Krım yarımadasının ABŞ-ın Rusiya ərazisi kimi tanınması ehtimalı ilə bağlı müharibəyə son qoymaq üçün aparılan danışıqlar fonunda səsləndirilən bəyanatlarla bağlı fikirlərini UNİAN-la bölüşüb. AYNA.AZ müsahibəni istinadla təqdim edir:

- Müxtəlif “sülh planları”nın təbliği fonunda Krımın adı tez-tez çəkilir, onun Rusiya ərazisi kimi tanınması təklif edilir. Xüsusilə ABŞ Prezidenti Donald Tramp yarımadanın “Rusiyanın tərkibində qalacağını” bildirib. Bu cür bəyanatlara münasibətiniz necədir?

- Mən ilk növbədə bir Krım tatarı kimi danışa bilərəm, amma düşünürəm ki, bu, bütün ukraynalılara aiddir: biz ərazilərimiz üzərində alver etməyəcəyik. Nə olursa olsun döyüşüb onları geri alacağıq. Heç kim, Tramp olsa belə, bizim yerimizə qərar verməyəcək. Nədən imtina edib-etməməyimizi, haranın Ukraynanın bir hissəsi olaraq qalacağı və qalmayacağına kimsə qərar verə bilməz. Qoy tramp Amerikada boss olsun, biz məsələmizi özümüz həll edəcəyik.

- Ümumiyyətlə, müəyyən siyasətçilərin Krımı ruslara “vermək” istəklərini necə xarakterizə edərdiniz?

- Bu, “Münhen müqaviləsi”nə bənzər bir şeydir – Münhen sazişi 1938-ci ildə üç ölkənin - Böyük Britaniya, İtaliya və Fransanın nümayəndələri tərəfindən Almaniya ilə imzalanmış və Hitleri “rahatlaşdırmaq” məqsədi daşıyırdı. Çexoslovakiya ərazisi sövdələşmə obyektinə çevrildi. Lakin bu, İkinci Dünya müharibəsinin qarşısını almadı, ancaq onun başlanmasını bir qədər gecikdirdi.

İndi Ukraynada da belədir - deyirlər, razılaşın, Krımdan imtina edin və bunun müqabilində sülh əldə edəcəyik. Ancaq sülh olmayacaq. Ruslar üçün bu, sadəcə olaraq daha böyük qəzəblə, daha böyük güclə bizə hücum etmək üçün daha çox güc toplamaq fürsətidir. Onlar bizi rahat buraxmayacaqlar.

Əgər biz onları birlikdə məğlub etməsək, Rusiya dağılmasa, sabah, o biri gün, bir ay və ya bir ildən sonra onlar qayıdacaqlar. Bunu Krım tatarlarının və Ukrayna xalqının artıq malik olduğu tarixi təcrübə də təsdiqləyir. İndi işğal altında olan digər xalqlar da bu dəyirman daşlarından keçiblər. Birinci cəhddə deyilsə, ikincidə, ikincidə deyilsə, üçüncüdə, amma Rusiya həmişə geri qayıdıb.

Nümunələr axtarmaq lazım deyil; ən yaxını Çeçenistandır. Moskva Çeçenistandakı ilk müharibəni uduzdu, bunu etiraf etdi və Xasavyurt müqavilələri imzalandı. Bundan sonra ruslar geri qayıtdılar - 1999-cu ildə İkinci Çeçen müharibəsi başladı. Daha böyük qəzəblə, daha böyük hiddət və nifrətlə çeçen xalqını və dövlətini məhv etdilər.

- 2014-cü ildən Krımda nə baş verdi və Rusiya orada hansı proseslərə başladı?

- Bunu qısaca demək mümkün deyil... Həqiqətən döyüşməyə, müqavimət göstərməyə hazır olan bir çox insan oradan məcburi şəkildə çıxarıldı. Bəziləri ölkəni tərk edib, bəziləri artıq dünyasını dəyişib, bəziləri isə həbsdədir. Krımda daim ideoloji deyilən iş aparılır; son 11 ildə orada artıq yeni nəsil yetişib. Bu nəsil “rus dünyası” ideologiyası ilə aşılanmış və aşılanmaqdadır...

Bununla belə, ünsiyyətdə olduğum insanlar mənimlə eyni fikirdə olmağa davam edirlər. Onlar üçün nə qədər qorxulu və çətin olsa da. Baxmayaraq ki, əlbəttə, ümidini itirənlər, şübhə etməyə başlayanlar var - "işğal əbədidirsə, nə olacaq", "işlər yaxşı getməsə nə olacaq". Biz onlara hər zaman göstəririk, “biz buradayıq”, “qayıdacağıq” mesajını veririk. İnsanlar da görürlər ki, biz buna nail olmaq üçün əlimizdən gələni edirik.

Öz növbəsində, müvəqqəti olaraq işğal olunmuş ərazilərdə, o cümlədən Krımda ruslar uşaqların total hərbiləşdirilməsini həyata keçirirlər... Nə qədər ki, Rusiya var, dayanmayacaq. Onun üçün, öz ideologiyası üçün mübarizə aparacaq yeni “top yemi” yetişdirməlidir... Biz artıq neçə illərdir ki, ruslarla “yaşayırıq”, bütün dünyaya Rusiya İmperiyasının nə olduğunu izah edirik... Onlar bunu öz gözləri ilə görüblər və hələ də nəyəsə şübhə edirlər. Ya etiraf etmək istəmirlər, ya da Moskvadan həqiqətən qorxurlar...

- Sırf hipotetik olaraq, Ukraynanın təzyiq altında Krımdan Rusiyanın xeyrinə imtina etdiyini fərz etsək, bu, ölkəmizin digər bölgələri üçün domino effekti yarada bilərmi?

- Açığını desəm, yaşadığımız və itirdiklərimizdən sonra Krımın “təslim olacağını” fərziyyədə belə təsəvvür etmək çətindir. Ukrayna hakimiyyətinin bununla razılaşacağını düşünmürəm. Burada iqtidarda olanlar o qədər də risk etməzlər.

Üstəlik, söhbət təkcə Ukraynaya aid olmayan qlobal problemdən gedir. Dünyada kifayət qədər mübahisəli ərazilər var və indi başqa ölkələr bizi izləyir. Krımla bağlı vəziyyət həqiqətən də bütün planetdə ərazi müharibələrinə səbəb olan domino effektinə səbəb ola bilər. Baxın, Ukraynaya genişmiqyaslı işğal başlayandan sonra artıq nə baş verir - nə qədər yerli hərbi əməliyyatlar aparılır.

- Sizcə, Krım niyə Vladimir Putin üçün bu qədər önəmlidir?

- Düşünürəm ki, burada bir neçə amil var. Məsələn, Rusiya Federasiyasında ictimai rəy “böyüdü” və bundan narazı olanlar da var. Krımın rus olduğu tanınsa, sakitləşərlər. Onlar yenə də inanacaqlar ki, onlarla hər şey qaydasındadır, qalib gələcəklər və yeni güclə Ukraynanı ələ keçirə biləcəklər. Biz, ukraynalılar üçün bu cür “Krımın tanınması” əks effekt verəcək. Düşünürəm ki, bu, çoxlarına güclü mənəvi zərbə olacaq.

Krım hərbi baxımdan da önəmlidir. Balkanlara doğru irəliləmək üçün tramplin kimi istifadə edilə bilər - Rusiya həmişə bu istiqamətdə maraqlı olub. Lakin ABŞ Rusiyanın Krım üzərində yurisdiksiyasını tanısa, Kreml bunu belə şərh edəcək – “Qələbə. Başqa yol yoxdur - yalnız qələbə”.

- ABŞ-ın bunda marağı nə ola bilər?

- Düşünürəm ki, müharibənin dayanmasından sonra ticarət əsasdır. Rusiya qaz və neft kimi dünyanın əsas ehtiyat tədarükçülərindən biridir. Bu qlobal oyunda Rusiya Federasiyası “yanacaqdoldurma məntəqəsi” statusuna malikdir və yenisini tapmaq çətindir... Mən başa düşdüyüm qədər, Tramp və onun hökuməti “oynamağa” – 2014-cü ildən əvvəlki vəziyyətə qayıtmağa cəhd edir. Tramp tez-tez təkrarlayır: “Mən prezident olsaydım, bu baş verməzdi, hər şey yaxşı olardı, gözəl yaşamağa davam edərdik...”. Yəni o inanır ki, 11 il geriyə qayıtmalıyıq və hər şey gözəl olacaq.

Ola bilsin, ABŞ düşünür ki, Ukraynaya təzyiq edəcəklər, Krımdan əl çəkəcək, Putin sevinəcək, müharibə bitəcək, Rusiya yenidən resursların alverinə başlayacaq, dünyada qiymətlər aşağı düşəcək, iqtisadi qeyri-sabitlik dayanacaq, sülh şəraitində yaşayıb böyük pullar qazanılacaq. Başqa sözlə, hər kəs yaxşı olacaq və heç kim zərər görməyəcək. Amma bu baş verməyəcək. Ukrayna artıq nə 2014-cü ildən əvvəlki kimidir, nə də 2022-ci ildən əvvəlki kimidir. Kiyevə təzyiq göstərmək olmaz.

Sizə həyatımdan bir hekayə danışım. 2022-ci ildə böyük müharibəyə iki həftə qalmışdı, mən və uşaqlar məsciddə idik. Dedilər ki, müharibə olacaq, biz nə edəcəyik? Mən dedim: "Mübarizə aparacağıq". Onlardan biri, müəyyən əlaqələri olan iş adamı belə cavab verdi: "Burada hər şey çoxdan razılaşdırılıb, pul gətirilib, Ukrayna satılacaq, ruslar burada parad keçirəcək - siyasətçilər hər şeyi veriblər... Biz buradan Türkiyəyə, Avropaya getməliyik. Ailəmizi çıxarmalıyıq". Etiraz etdim: "Mən mübahisə etmirəm - ola bilsin, bəzi siyasətçilər Ukraynadan imtina ediblər, pulu alıblar, amma çox vacib bir amil var: ukraynalılar "yox" deyirlərsə, pulu kim alıb, kim imtina edib, önəmi yoxdur... Ona görə də qalıram, mübarizə aparacağıq...". Bir neçə ay keçdi, artıq müharibə gedirdi, bu adam mənə zəng vurdu: "Bağışla, qardaş, səhv etdim. Mən ukraynalıları kiçik hesab etmişəm".

- Döyüş dostlarınız Krımın Rusiya kimi tanınması “təklifinə” necə reaksiya verdilər?

- Əgər Krım Rusiya kimi tanınsa, bu, artıq Ukrayna uğrunda döyüşərək həlak olmuş insanlara qarşı ən böyük xəyanət, övladlarına, Krımda qalanlara və hələ də azadlıq uğrunda mübarizə aparanlara qarşı ən böyük xəyanət olacaq. Bu vəziyyətdə yaşamaq çox çətin olacaq. Bu haqda düşünməyə belə qorxuram. Bunun ola biləcəyinə heç kim inanmır, hamı döyüşməyə hazırdır.

- Krım tatarlarının döyüşəcəyini nəzərdə tutursunuz?

- Mən çiyin-çiyinə vuruşduğum hər kəsdən – həm Krım tatarlarından, həm də hər kəsdən danışıram. Hesab edirəm ki, hətta hazırda hərbi əməliyyatlarda iştirak etməyən mülki şəxslər də mənimlə razılaşırlar. Şübhə etmirəm ki, sadə ukraynalıların əksəriyyəti - kişilər və qadınlar bu məsələdə mənimlə həmrəydirlər.