Cümə, 6 iyun 2025, 21:17:05  
   Prezidentlə milyarderin qarşıdurması: savaş açıq müstəviyə keçib .....                     Azərbaycana keçən yeniyetmə ermənilərin fotosu yayıldı .....                     Kiyev Sakit okeanda Rusiya gəmilərinə hücum etməyi planlaşdırır .....                     “Torpaqlarımız işğalda qalanda dinən yox idi, elə ki, azad etdik, səslərindən qulaq tutuldu” .....                     Erməni əsgəri ildırım vurub öldürdü .....                     Rusiyada erməni əsilli iş adamı Areq Şepixin həbs edilib .....                     Azərbaycan ərazisinə keçmiş iki yeniyetmə erməni qarşı tərəfə təhvil verilib .....                     Gürcüstan Ermənistandan gələn bu məhsullara qadağa qoydu .....                     Paşinyan “Hraparak”ı məhkəməyə verir .....                     Boradigahi Cahandar Bayoğlunu məhkəməyə verdi .....                     "Şükür Allaha, bu ad günümdə tək deyiləm" .....                     Mirzoyanın arvadına yüksək vəzifə verildi .....                     Vaşinqton Bakı ilə bağlı planını açdı: Trampın bəyanatındakı xüsusi mesaj .....                     Arif Hacılı və Razi Nurullayev ermənilərlə BİR ARADA .....                     “Niyə haram iş görürsünüz?!” .....                     Mənzil idarəçiliyində görünməz qüvvələr oyundadır .....                     Şakro Molodoy illərin acığını BELƏ ÇIXDI .....                     İrəvanda açıq savaş: Kim kimi devirəcək? .....                     “Boz kardinal” İvanişvili hakimiyyətdə təsirini saxlayır .....                     İrəvan Bakını yenə haqlı çıxardı .....                     Berlinlə bundan sonra .....                     “Liseylər sosial status simvoluna çevrilərsə, .....                     2 nömrəli avtobus hər gün niyə yarım saatdan çox GECİKİR? .....                     Kəmaləddin Heydərovun bacanağının şirkətində rektorun kürəkəninə vəzifə verildi .....                     Xüsusi karantin rejimi iyun ayında başa çatıb, yoxsa...? .....                     "Tramp və Maskın birbaşa danışığı gözlənilmir" .....                     Adil Əliyevlə bağlı ŞOK: İcra başçısı Türkiyəyə istintaqa çağrıla bilər .....                     Matviyenko Ermənistana: .....                     Pakistanlı iş adamı Bakı hava limanında həbs edildi .....                     Özünü “peyğəmbər” kimi təqdim edən şəxsin ƏSL NİYYƏTİ üzə çıxdı .....                     Xətaidə konsert proqramı təşkil olundu .....                     Azərbaycan dilində şeir oxuyan Pezeşkian .....                     İki yeniyetmə erməni azaraq Azərbaycan ərazisinə KEÇDİ .....                     DİM-in şagird və müəllimləri üz-üzə qoyan SUALLARI .....                     İndi əsas oyunlar Ermənistanda gedir .....                     “Zəngilanda öz hesabıma balıq konservi zavodu yaradaram” .....                     Kilsə vasitəsilə çevriliş cəhdi və Paşinyanın əks-həmlələri: .....                     18 yaşlı arvadının başını kəsən şəxsə ağır cəza... .....                     İki naxçıvanlı deputatın Əshabi-Kəhf mübahisəsi .....                     Mülayim şərq küləyi əsəcək .....                 

Getdiyimiz yolun güzgüsü – Aparır, bizi... büdcə, aparır!
Tarix: 26-05-2025, 00:46 | Çap et

Maliyyə və gündəlik həyat: Çətin bildikləriniz sadə dildə…

Dövlət büdcəsi

“Büdcə” sözünü eşidəndə gözümüzün önünə adətən nəsə cansıxıcı, kobud və boz bir şey gəlir – məsələn, artıq geridə qalan seminara dair hesabat kimi. Halbuki, büdcə ölkənin ən vacib maliyyə planıdır. Haradan və nə qədər vəsait toplayacağımızı, bu vəsaitləri hansı məqsədlər üçün xərcləyəcəyimizi o müəyyən edir. Çoxları büdcəni “ölkənin pul kisəsi” adlandırır – və bu, müəyyən mənada doğrudur. Təsəvvür edin ki, bu, böyük ailə büdcəsidir: biri evə maaş gətirir, biri ev təsərrüfatını idarə edir, digəri isə nənədən şirniyyat almaq üçün pul istəyir.

Ancaq şəxsi pul kisəsindən fərqli olaraq, dövlət büdcəsində köhnə mağaza qəbzi tapa bilməzsiniz – əvəzində isə mütəmadi olaraq büdcəyə dəstək olan Neft Fondumuz var. Elə bil, ayın son həftəsində pulu qurtaran tələbəyə qayğı göstərən anadır. İl başlayanda büdcənin icrası da başlayır: bəzi dövlət qurumları gəlir toplayır (vergilər, rüsumlar və s.), digərləri isə bu vəsaiti xərcləyir (ordu, pensiyalar, yollar, məktəblər və sairə). Amma bunu gündəlik həyat səviyyəsinə qədər sadələşdirsək, mənzərə daha maraqlı və başa düşülən olar. Gəlin baxaq, Azərbaycanın büdcəsinə pullar haradan gəlir və hara xərclənir.

Azərbaycan büdcəsi nədən formalaşır (və niyə hələ də pul çatmır)

Gəlirlər, xərclər, defisit, profisit – hər şey evdəki kimidir. Sadəcə, ailədə pul çatmayanda tətil və ya alış-veriş təxirə salınırsa, dövlət borc alır. Daha sadə deyək: təsəvvür edin ki, dövlət insandır. İşləyir (vergilər yığır), bir az əlavə qazanc edir (dövlət gəlirləri), amma yenə də hər ay pul çatmır – və valideynlərdən pul istəməli olur. Valideyn rolunu isə Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondu (ARDNF) yerinə yetirir.

Büdcənin gəlirləri nədən ibarətdir? Təxminən 65%-i “öz qazandığı” pullardır:

1. Vergilər

- Gəlir vergisi – maaşımızdan tutulur.

- ƏDV (Əlavə Dəyər Vergisi) – çörək, telefon və ya cins alanda.

- Aksiz vergiləri – siqaret, spirtli içkilər, benzin və s. Qiymətindən asılı olmayaraq müntəzəm tələb olunan məhsullara görə.

- Mənfəət vergisi – nəsə istehsal edən və ya xidmət göstərən şirkətlərdən.

2. Dövlət şirkətləri və ehtiyatlardan gələn gəlirlər

Neft və qaz ölkələrində bu, çox böyük vəsaitdir. Amma inanın, “neft ölkələrində” də heç kim sizdən vergi alınmasını ləğv etməyib.

3. Borc və kreditlər

Bəzən hökumət digər ölkələrdən, beynəlxalq təşkilatlardan borc alır və ya istiqrazlar buraxır. Bunların hamısı 65%-i təşkil edir.

Qalan 35% isə ARDNF-dən transferlərdir.

Bu elə bil, hər ay valideynlərin “yığım pulu” hesabına yaşamaq kimi bir şeydir. Məqsəd isə bu asılılığı tədricən azaltmaqdır. Yəni, gələcəkdə 100% öz qazancın ilə dolanmağı öyrənmək.

Pullar nəyə xərclənir?

1. Sosial xərclər

Xəstəxanalar, məktəblər, uşaq bağçaları, pensiyalar, müavinətlər. Yəni gündəlik hiss etdiyimiz sahələr.

2. Müdafiə və təhlükəsizlik

Ordu, sərhədlər və ölkə daxilində qayda-qanun. Ən vacib və həssas maddələrdən biridir.

3. Dövlət idarəçiliyi

Nazirliklər, komitələr, məmurlar. Onların maaşları, binalar, xidməti maşınlar, kağız, qələm və təşkilatlardakı qəhvə və s. bu kimi xərclər.

4. İnfrastruktur

Yollar, körpülər, su xətləri, metro. Tikinti və yenidənqurma işləri.

5. Dövlət borcunun ödənişi

Kredit kartı kimi: borc götürmüsənsə, faizini də ödəməlisən. Düzdür, bu maddənin faydası birbaşa hiss olunmur, amma ödənilməsi vacibdir.

6. Digər xərclər

Büdcədə bu söz adətən “sonra izah edəcəyik” mənasını verir.

Problemin kökü nədədir? Neftdən asılılıq

Neftin dünya bazarında qiymətlər enəndə, büdcə də çətin vəziyyətə düşür. Və yenə də köməyə Neft Fondu gəlir. Halbuki fondun əsas məqsədi büdcə “deşiklərini” yamamaq deyil, gələcək üçün gəlirlər toplamaq idi.

Məqsəd – öz qazancın ilə yaşamaq

Maliyyə Nazirliyi dəfələrlə deyib: Neft Fondundan transferləri azaltmaq vaxtıdır. Sanki, daha valideynlərdən pul istəməmək qərarı verib, maaşla dolanmaq istəyirsən. Düzgün qərardır, amma çətin işdir.

İqtisadiyyatın diversifikasiyası

Gələcəkdə büdcənin neftdən daha az asılı olması üçün digər sahələr – kənd təsərrüfatı, turizm, İT və istehsal inkişaf etdirilməlidir. Bu, sadəcə şüar yox, ölkənin dayanıqlılığı məsələsidir.

Bəs şəffaflıq necədir?

Yaxşı xəbər odur ki, son illər daha çox məlumat açıq yayımlanır. Pis tərəfi odur ki, hamı bu rəqəmləri oxuyub müqayisə etməyi bacarmır.

Amma əgər siz də — “Niyə həyətimizdə işıq yoxdur, halbuki büdcə ayrılıb?”, “Niyə məktəblərə az pul alır, amma bəzəkli tağlar üçün vəsait tapılır?” — kimi suallar verirsinizsə, deməli, artıq büdcə mədəniyyətində iştirak yolundasınız.

Çünki büdcənin şəffaflığı və düzgün xərclənməsi vətəndaşın marağından başlayır. Büdcə – dövlət prioritetlərinin aynasıdır. Əgər yol, səhiyyə və təhsilə vəsait ayrılırsa, deməli, ümid var. Ona görə də büdcəyə diqqət yetirin. Çünki büdcə təkcə pulların hara getdiyini yox, bizim hara getdiyimizi də göstərir.


Fuad Rəsulov - pressklub.az











 
Sorğu

Putin SSRİ-ni bərpa edə biləcəkmi?

Şirkət-Xidmət
   
Xəbər lenti
                                                 
Prezidentlə milyarderin qarşıdurması: savaş açıq müstəviyə keçib - Görünəni odur ki...
Bu gün, 01:14
Azərbaycana keçən yeniyetmə ermənilərin fotosu yayıldı
Bu gün, 01:06
Kiyev Sakit okeanda Rusiya gəmilərinə hücum etməyi planlaşdırır - KİV
Bu gün, 00:00
“Torpaqlarımız işğalda qalanda dinən yox idi, elə ki, azad etdik, səslərindən qulaq tutuldu” - HƏQİQƏTƏN DƏ...
Dünən, 23:40
Erməni əsgəri ildırım vurub öldürdü
Dünən, 23:36
Rusiyada erməni əsilli iş adamı Areq Şepixin həbs edilib - BUNA GÖRƏ
Dünən, 23:34
Azərbaycan ərazisinə keçmiş iki yeniyetmə erməni qarşı tərəfə təhvil verilib - KİV
Dünən, 23:32
Gürcüstan Ermənistandan gələn bu məhsullara qadağa qoydu
Dünən, 18:03
Paşinyan “Hraparak”ı məhkəməyə verir
Dünən, 18:02
Boradigahi Cahandar Bayoğlunu məhkəməyə verdi - Bu sözlərə görə
Dünən, 17:58
"Şükür Allaha, bu ad günümdə tək deyiləm"
Dünən, 17:39
Mirzoyanın arvadına yüksək vəzifə verildi
Dünən, 17:35
Vaşinqton Bakı ilə bağlı planını açdı: Trampın bəyanatındakı xüsusi mesaj - GƏLİŞMƏ
Dünən, 17:31
Arif Hacılı və Razi Nurullayev ermənilərlə BİR ARADA - FOTO
Dünən, 17:26
“Niyə haram iş görürsünüz?!” – Xalq artistindən İNANILMAZ SÖZLƏR...
Dünən, 17:21
Mənzil idarəçiliyində görünməz qüvvələr oyundadır -AÇIQLAMA
Dünən, 17:16
Şakro Molodoy illərin acığını BELƏ ÇIXDI - Moskva "sxodka"sı
Dünən, 17:14
İrəvanda açıq savaş: Kim kimi devirəcək? - GƏLİŞMƏ
Dünən, 17:12
“Boz kardinal” İvanişvili hakimiyyətdə təsirini saxlayır - ŞƏRH
Dünən, 17:09
İrəvan Bakını yenə haqlı çıxardı – Prezident iki ay öncə nə demişdi?..
Dünən, 17:08
Berlinlə bundan sonra NƏ ETMƏLİ?..
Dünən, 17:06
“Liseylər sosial status simvoluna çevrilərsə, təhsildə ədalətsizlik dərinləşəcək”
Dünən, 17:04
2 nömrəli avtobus hər gün niyə yarım saatdan çox GECİKİR? - GİLEY
Dünən, 17:01
Kəmaləddin Heydərovun bacanağının şirkətində rektorun kürəkəninə vəzifə verildi - FOTO
Dünən, 16:59
Xüsusi karantin rejimi iyun ayında başa çatıb, yoxsa...? - Bəzi vətəndaşlarların iddiasına CAVAB
Dünən, 16:57
"Tramp və Maskın birbaşa danışığı gözlənilmir" - Reuters
Dünən, 16:55
Adil Əliyevlə bağlı ŞOK: İcra başçısı Türkiyəyə istintaqa çağrıla bilər - İLGİNC
Dünən, 16:52
Matviyenko Ermənistana: - Biz sizi heç nəyə məcbur etmirik
Dünən, 16:49
Pakistanlı iş adamı Bakı hava limanında həbs edildi
Dünən, 13:00
Özünü “peyğəmbər” kimi təqdim edən şəxsin ƏSL NİYYƏTİ üzə çıxdı – Buna görə?!
Dünən, 12:56
Xətaidə konsert proqramı təşkil olundu
Dünən, 12:54
Azərbaycan dilində şeir oxuyan Pezeşkian Ermənistanda nə deyəcək?
Dünən, 12:44
İki yeniyetmə erməni azaraq Azərbaycan ərazisinə KEÇDİ - KİV
Dünən, 12:34
DİM-in şagird və müəllimləri üz-üzə qoyan SUALLARI - İLGİNC
Dünən, 12:32
İndi əsas oyunlar Ermənistanda gedir - ŞƏRH
Dünən, 12:26
“Zəngilanda öz hesabıma balıq konservi zavodu yaradaram” - Hafiz Hacıyev
Dünən, 12:24
Kilsə vasitəsilə çevriliş cəhdi və Paşinyanın əks-həmlələri: - İrəvanda gərginlik
Dünən, 12:17
18 yaşlı arvadının başını kəsən şəxsə ağır cəza...
Dünən, 12:16
İki naxçıvanlı deputatın Əshabi-Kəhf mübahisəsi - DETALLAR
Dünən, 12:06
Mülayim şərq küləyi əsəcək - belə deyirlər...
Dünən, 12:03
“Səhiyyəmizdə kifayət qədər problemlərimiz var” - deputat
Dünən, 11:59
"Heç birinizdən qorxmuram, sizi Allaha tapşırmışam"
Dünən, 11:49
Başçı kefqom olanda RAYON BU GÜNƏ QALIR... - HƏQİQƏTƏN DƏ...
Dünən, 11:46
Naxçıvan Konstitusiyası dəyişir - Sənəd Milli Məclisə təqdim olunacaq
Dünən, 11:37
Bu əraziləri qanunsuz özəlləşdirən məmurlara sərt cəza – Xəbərdarlıq edildi
Dünən, 11:34
56 yaşlı kişi evində sevgilisi ilə yeyib-içdi, ona şiddət göstərdi - TƏFƏRRÜAT
Dünən, 11:30
Naxçıvanda icra hakimiyyəti NƏ İŞƏ YARAYIR Kİ... - NARAZILIQ VAR...
Dünən, 11:26
ADNSU-da yeni enerji laboratoriyası qurulur - 580 MİNLİK TENDER NƏTİCƏSİ
Dünən, 11:13
Rusiyada uşaqlara təcavüz edib Azərbaycanda gizləndi
Dünən, 11:08
Tramp Mask ilə qarşıdurma fonunda bir günə 1,1 milyard dollardan çox vəsait itirib - TASS
Dünən, 11:03
Şirkət-Xidmət
 
 
Dia.az © 2010 - 2014
Məlumat internet səhifələrində istifadə edildikdə müvafiq keçidin qoyulması mütləqdir.
Bizimlə Əlaqə : Tel - 055-560-77-49, 077-271-11-33 E-mail : dia-az@mail.ru
Designed by Daraaz.net
�������@Mail.ru