Son günlər Rusiyada yaşayan soydaşlarımızla bağlı baş verən hadisələr Azərbaycanda bir sıra sahələrə, o cümlədən təhsil sisteminə də yeni baxış tələb edir.

Belə ki, bu gün Azərbaycanda 340 rusdilli məktəb fəaliyyət göstərir. Onlardan 17 məktəb yalnız rus dilində tədris aparır. Bu məktəblər Naxçıvan şəhərində (1), Balakən (3), Qəbələ (3), Quba (2), Qusar (2), Qax (1), Zaqatala (1), Goranboy (1), Xaçmaz (1) rayonundadır. Rus bölməsində təhsil alan şagirdlərin sayı təxminən 156–160 min nəfərdir. Ölkədə fəaliyyət göstərən ali təhsil müəssisələrində isə bütün ixtisasların 70 faizdən çoxu rus dilində də tədris olunur.

Qeyd edək ki, bu gün Rusiyada bir Azərbaycan məktəbi var ki, onu həmin ölkədəki diasporumuz yaradıb və burada təhsil alanlar isə ancaq azərbaycanlı uşaqlardır.

Azərbaycandakı məktəblərdə də rus dilində təhsil alan şagirdlərin əsas hissəsini məhz azərbaycanlı uşaqlar təşkil edir. Belə ki, Sovet rejiminin dağılmasına baxmayaraq, hələ də bir sıra ailələr rus dilində danışmağa, övladlarını da rus dilində olan məktəblərdə təhsil almasına üstünlük verirlər.

Bu da bir faktdır ki, bəzi valideynlər özləri rus dilini bilməsələr belə, övladlarının məhz bu dildə təhsil almasına çalışırlar. Bəzi valideynlər isə rus dilində danışmağı “şərəf” hesab edirlər.

Bu gün dövlət büdcəsindən təhsilə ayrılan vəsaitdən həm də rusdiili məktəblərə sərf olunur. Amma başqa dillərdə, məsələn, ingilis dilində olan məktəblər ödənişlidir və doğrusu da budur. Xarici dildə təhsil almaq istəyən şəxs bunu dövlət büdcəsi hesabına yox, oz vəsaiti hesabına həyata keçirməlidir.

Məsələ ilə bağlı təhsil üzrə ekspert Məzahir Məmmədli “Cebheinfo.az”-a bildirib ki, son bir neçə ildir təbii bir proses gedir:

“Bu, həm də sevindirici bir haldır ki, artıq insanlar rus məktəblərində övladlarını oxudub onun əziyyətini çəkirlər.

Müəyyən qədər bu proseslə bağlı kampaniya başlayıb. Bu, onunla əlaqədardır ki, artıq rus bölmələrində tədrislə məşğul olacaq müəllim yoxdur. Yəni artıq 5-ci sinifdən sonra ayrı-ayrı fənnlər üzrə tədrislə məşğul olacaq müəllimlərlə bağlı çox ciddi çatışmazlıq yaranıb.

İkinci səbəb isə odur ki, ali məktəblərə qəbul imtahanı zamanı rus bölmələrini bitirənlər kifayət qədər aşağı balla vacib sayılan ixtisasları seçə bilirdilər. Artıq o tendensiya da rəqabət artdığı üçün aradan qaldırılıb.

Bu gün Azərbaycanda 340 ümumtəhsil məktəbində rus bölmələri var. Onlardan 17-si birbaşa rus dilində təhsili verən məktəblərdir. İkili məktəblər var ki, tədris həm rus, həm də Azərbaycan dilindədir, burada müəllim çatışmazlığı ucbatından şagird qəbulu ilə bağlı məktəb direktorlarının ciddi narazılığı yaranıb.

Fikrimcə, bu proses də yaxın 2-3 il ərzində rus bölməsinə olan münasibəti sıfıra endirəcək. Həvəs göstərənlər olsa belə, bu, mümkünsüz hala gələcək. Çünki faktiki olaraq çatışmazlıqlar var”.

Ekspert bildirib ki, dərs vəsaitləri çatışmır:

“Elm və Təhsil Nazirliyinin də yalnız Azərbaycan bölmələri üçün öhdəliyi var. Rus bölmələri üçün hər hansı bir öhdəliyi yoxdur. Son günlər Rusiyada baş verən proseslər də milli oyanışın bir təkanı kimi olacaq. İndiyə qədər də rus dilini ana dili hesab edilənlər üçün bir nəticə olacaq”.

Ekspertin sözlərinə görə, son illər bu fikir də səslənməyə başlayıb ki, Rusiyada yaşayan azərbaycanlı və digər xalqların nümayəndələri üçün təhsil ödənişlidirsə, niyə o zaman rus bölməsini seçənlərlə bağlı tədris ödənişli olmasın:

“Azərbaycanda nazirliyin öhdəliyi yalnız Azərbaycan məktəbləri ilə bağlıdır. Ancaq büdcədən rus bölmələri üçün də vəsait ayrılır. Fikrimcə, bu, özəl sektorda olduğu kimi ödənişli olmalıdır.

Ona görə də bu amil rus bölmələrinin sıradan çıxmasında müəyyən rol oynayacaq. Bu gün ölkədə fəaliyyət göstərən bir sıra xarici dilli, məsələn, ingilisdilli məktəblər var ki, orada təhsilhaqqı 10-50 min manat arasında dəyişir.

Eyni qayda rus bölmələri üçün tətbiq edilməlidir. Yəqin ki, bundan sonra rus bölmələri üçün olan təşəbbüs artıq sıradan çıxacaq və 2-3 il ərzində biz bunu müşahidə edəcəyik”.