Cənubi Qafqazda həll olunmamış əsas problem nəzəri olaraq Asiyanı Avropa ilə birləşdirməli olan nəqliyyat kommunikasiyalarının taleyi olaraq qalır. Gürcüstandan başqa, bu marşrutların bəziləri də Ermənistan ərazisindən keçərək Türkiyəni Azərbaycanla, daha sonra isə Ankaranın xüsusi marağı olan Mərkəzi Asiya ilə birləşdirə bilər.

Axar.az xəbər verir ki, bu barədə Karnegi Fondu məlumat yayıb.

“Ermənistan üçün bu layihədə iştirak son dərəcə vacibdir. Onun Türkiyə və Azərbaycanla sərhədləri 1990-cı illərdə birinci Qarabağ müharibəsi başlayandan bəri bağlı qalıb. Bu, faktiki olaraq ölkəni regiondakı bütün böyük nəqliyyat və enerji layihələrinin kənarında qoydu. İrəvan ilk növbədə sərhədlərini açmaqla təcrid vəziyyətindən qismən də olsa çıxmağa çalışır. Artıq bir neçə ildir ki, İrəvan “Sülh qovşağı” (“Dünyanın kəsişməsi”) təşəbbüsünü irəli sürür, tarixən Ermənistan ərazisindən keçmiş bütün nəqliyyat marşrutlarının bərpasını və istifadəsini təklif edir. Bakı təkid edir ki, Azərbaycanı onun Ermənistanın cənubunda yerləşən anklavı Naxçıvanla birləşdirəcək cənub yolunun açılmasından başlamaq lazımdır. Bu layihə Bakının təşəbbüsü ilə İkinci Qarabağ müharibəsinin başa çatmasına dair üçtərəfli bəyanata daxil edilib. Moskvanın vasitəçiliyi ilə imzalanan sözügedən sənəd marşrutun gələcəkdə idarə edilməsində Rusiyanın iştirakını nəzərdə tuturdu. Amma İrəvan bu gün belə bir sxemə etiraz edir və təkid edir ki, gömrük rüsumlarından, pasport nəzarətindən tutmuş təhlükəsizlik məsələlərinə qədər bütün aspektlərə özü nəzarət edəcək. Bakı isə cavab verir ki, məsələn, Ermənistanda hakimiyyət dəyişikliyi baş verərsə, taleyi sual altında ola biləcək nəqliyyat layihəsinə investisiya qoymağa hazır deyil. Ona görə də Azərbaycan marşrutun stabil işləməsinə cavabdeh olmaq üçün kənar zaminin cəlb olunmasını tələb edir. Görünən odur ki, bu mövqe ilə Türkiyə tərəfi razıdır, baxmayaraq ki, İrəvan hələ də Ankaranı Ermənistanın marşruta tam nəzarət etmək hüququnu tanımağa inandırmağa ümid edir. Tərəflərin uzlaşmaya yaxınlaşması avropalı vasitəçilərin səyləri sayəsində oldu. Bir neçə il əvvəl AB Rusiya və Gürcüstanın 2008-ci il müharibəsindən sonra qoyduğu presedentə əsaslanan variant təklif etdi: nəqliyyat marşrutlarının idarə edilməsinin müstəqil xarici şirkətə verilməsi. O zaman müzakirə Abxaziya və Cənubi Osetiya vasitəsilə yük daşınması ilə bağlı idi, burada nəzarəti İsveçrə operatoru həyata keçirməli idi və o, məlumatları müntəzəm olaraq bütün maraqlı tərəflərlə bölüşməyə borclu idi. Vəziyyətdəki əhəmiyyətli fərqlərə baxmayaraq, bu mexanizm Ermənistan və Azərbaycana da təklif edilib. Lakin müzakirələrdə heç bir irəliləyiş olmayıb. AB-nin səyləri əvvəlcə Ermənistan-Azərbaycan sərhədində gərginliyin yeni raundu, sonra isə 2023-cü ildə Qarabağda gərginliyin artması ilə iflasa uğradı.

ABŞ bu gün danışıqları canlandıra bilər. İki xarici diplomat bildirib ki, dünyada münaqişələrin həlli kursunu müəyyən edən Tramp administrasiyası artıq Ermənistan və Azərbaycana öz planını irəli sürüb. Ümumiyyətlə, o, AB-nin təkliflərini təkrarlayır, lakin Amerika məntiqinə əsaslanır: Amerika biznesinin birbaşa iştirakı ilə sazişin sabitliyinə zəmanət vermək, məsələn, Ukraynada nadir metallar üzrə sazişdə olduğu kimi. Bununla belə, Vaşinqtona prosesin getməsi üçün çox səy göstərməli olacaq. Burada iki mümkün variant var. Birincisi, sülh sazişi imzalamaq üçün Azərbaycanı Ermənistan konstitusiyasında irəli sürdüyü tələblərdən imtina etməyə inandırmaqdır. Buna, məsələn, Əliyevi Ağ Evə dəvət etməklə nail olmaq olar. İkinci, daha real variant isə marşrutun Ermənistan hissəsinə tam nəzarət tələbindən imtina edərək, İrəvana Amerika modeli ilə razılaşmaq üçün təzyiq göstərməkdir. Çox güman ki, bu, həm də o demək olacaq ki, Ermənistan sülh sazişinin tez bir zamanda imzalanmasına, deməli, bütün sərhədlərin açılmasına və uzun illər təcrid vəziyyətinə son qoyulmasına ümidlərini itirməli olacaq. Baxmayaraq ki, müzakirələr hələ ilkin mərhələdədir və detallar dəyişə bilər, bir ABŞ rəsmisi burda uğur qazanacaqlarına əmin olduğunu bildirib”, - məlumatda deyilib.