Çin lideri Si Cinpin Çin və Rusiyanın dəyişən qlobal nizamda yeni geosiyasi ağırlıq mərkəzi kimi meydana çıxa biləcəyinə ümid etdiyi Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının (ŞƏT) gücünü və birliyini nümayiş etdirmək üçün qismən Pekində və Tiancində təşkil edilən çoxgünlük yarışmaya rəhbərlik etdi. Azərbaycan lideri İlham Əliyevin də bu barədə bir-iki sözü ola bilər.

Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Eurasia.net” yazıb.

Təhlildə qeyd olunur:

Azərbaycan ŞƏT ölkələri arasında bir neçə qaynar mübahisədə və kəskin rəqabətdə mərkəzi rol oynayır. Bu, prezident Si Cinpinin Qərbin qlobal gündəminə qarşı çıxmaq üçün yaradılan təşkilatın imicinə xələl gətirir.

Mübahisələr təşkilat daxilində əhəmiyyətli çatışmazlıqları üzə çıxarıb. Yəni ŞƏT-in NATO və Avropa İttifaqı ilə rəqabət apara bilən “dialoq platforması” kimi hazırkı statusuna dair suallar doğurur.

Bakı 2016-cı ildən ŞƏT çərçivəsində “dialoq tərəfdaşıdır”. Lakin sentyabrın 1-də Tiancin sammitində Hindistan Azərbaycanın tamhüquqlu üzvlük ərizəsinə mane olub. Rəsmi Dehli bu hərəkətini açıq şəkildə izah etməyib.

Bununla belə, Azərbaycan ekspertləri Dehlinin rədd cavabı barədə fikir bildirməyə tələsdilər. Əksəriyyət bu qərarın Hindistanın ŞƏT üzvü Pakistanla əbədi rəqabəti ilə bağlı olduğuna inanır, bəziləri isə Bakının Pakistanla yaxın strateji münasibətlərinin veto qoymağa səbəb olduğunu deyir.

Azərbaycan parlamentinin deputatı olan bakılı politoloq Rasim Musabəyov Hindistanın Çinin ŞƏT-ə rəhbərlik etməsinə qarşı olduğunu və bu səbəbdən təşkilatın genişlənməsində maraqlı olmadığı fərziyyəsini irəli sürüb.

Baş nazir Narendra Modi "başa düşür ki, təşkilat əsasən Hindistanın deyil, Çinin ətrafında formalaşıb. Çin isə Hindistanın bir nömrəli rəqibidir - sadəcə rəqib deyil, həm də böyük rəqibdir, - Musabəyov deyib. - Hindistan tam başa düşür ki, onun təcavüzkar planlarını həyata keçirməsinə mane olan məhz Çinin Pakistana verdiyi dəstəkdir”.

“Mən Hindistanın ŞƏT-də perspektivini görmürəm”, - Musabəyov əlavə edib.

Modi ŞƏT sammitində iştirak edib, lakin Yaponiyanın İkinci Dünya müharibəsində təslim olmasının 80-ci ildönümünü qeyd etmək üçün sentyabrın 3-də Tyananmen meydanında Çin hərbi paradına qatılmayıb.

Əliyev həm ŞƏT-in sammitində, həm də paradda iştirak edib. Sammit çərçivəsində o, Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan və Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan da daxil olmaqla, digər regional liderlər və Çinin biznes rəhbərləri ilə çoxlu görüşlər keçirib.

Əliyevin görüşünün gündəliyində nəzərəçarpacaq bir istisna var idi – Rusiya lideri Vladimir Putin.

İki tərəf arasında görüşün yoxluğu – bu, Azərbaycanla Rusiya arasında soyuqlaşmanı göstərir. Dekabrın sonlarından Kreml Azərbaycanın mülki təyyarəsinin Rusiya Hava Hücumundan Müdafiə Qüvvələri tərəfindən təsadüfən vurulmasına görə məsuliyyəti öz üzərinə götürməkdən imtina etdikdən sonra münasibətlər donmuş vəziyyətdədir. O vaxtdan bəri qarşılıqlı nifrət yüksəlib və yayda iki Azərbaycan vətəndaşının Rusiyada həbsdə ölməsi ilə daha da artıb. Azərbaycan rəsmiləri ikilinin işgəncələrə məruz qaldığını iddia edir.

Bakı və Rusiya arasında uzun müddət davam edən mübahisə ŞƏT-in potensial genişlənməsi və inkişafı üçün əlavə problemlər yaradır. Həm də nəzərə alsaq ki, Bakı qarşıdakı onilliklərdə qlobal nizamı formalaşdırmağa kömək edəcək iki böyük ticarət şəbəkəsində əsas çarx rolunu oynayır - Çin, Pakistan, İran və Rusiyanı birləşdirən Şimal-Cənub marşrutu və ABŞ/Aİ-nin dəstəklədiyi Transxəzər/Orta Dəhliz.

ŞƏT-in imtinası Bakıya ABŞ prezidenti Donald Trampın vasitəçiliyi ilə imzalanmış Azərbaycan-Ermənistan müvəqqəti sülh sazişinin himayəsi altında ABŞ və Avropa ilə daha güclü əlaqələri inkişaf etdirməyə təkan verir.

Azərbaycan-Rusiya ikitərəfli münasibətlərinə gəlincə, o, çox güman ki, hələ dibinə gedib-çıxmayıb.

Avqustun sonlarında televiziyaya müsahibəsində - Azərbaycan-Ermənistan sülh sazişini və Orta Dəhliz üçün potensial faydaları gündəmə gətirərkən - Əliyev Azərbaycanda Sovet/Rusiya irsinə nəzər salaraq ölkənin Rusiya qüvvələri tərəfindən “işğal edildiyini” söyləyib. O vaxtdan bəri Rusiya dövlətinin nəzarətində olan KİV-də Azərbaycan və şəxsən Əliyevə qarşı davamlı olaraq tənqidlər səsləndirilir.

Azərbaycan hökumətinə yaxın media sentyabrın 2-də parlament komitəsinin bəyanatını dərc edərək, Kremlin təşkil etdiyi “Rusiya cəmiyyətində Azərbaycan əleyhinə əhval-ruhiyyəni qızışdırmaq məqsədi daşıyan” informasiya kampaniyasını pisləyib.

Azərbaycan hökumətinin təfəkkürünü əks etdirən Caliber.az-ın dərc etdiyi şərhdə Bakının Rusiyanın “anti-Azərbaycan isteriyasına” səbrinin tükəndiyi göstərilir.

“Uzunmüddətli, sistemli, sağalmaz anti-Azərbaycan kampaniyasını nəzərə alsaq, görünür ki, Azərbaycan tərəfinin Azərbaycana qarşı bu çirkin isteriyaya birdəfəlik son qoymasının vaxtı çatıb, - şərhdə deyilir. - Biz əminik ki, ölkəmizdə bunun üçün çox təsirli vasitələr var”.