Həmişə belə olur. Bəla gözlənilməz yerdən gəlir. 2025-ci il mayın 21-ni keçmiş Sovet İttifaqının bütün respublikaları, indi suveren və müstəqil dövlətlər tərəfindən yaxşı xatırlanmalıdır.
Məhz həmin gündən onların SSRİ-yə qayıtması üçün geri sayım başladı. Belə çıxır ki, SSRİ heç də yoxa çıxmayıb, amma “hələ də mövcuddur”.
Bu günə qədər hamımız, keçmiş “sovetçilər” bilirdik ki, Belovej sazişlərinə əsasən, 1991-ci il dekabrın 8-də dağılmış SSRİ-nin varisi hesab edilən Rusiya Federasiyasının rəhbərliyi hələ də bu faktla barışmayıb. Vladimir Putin özü hələ 2005-ci ildə SSRİ-nin dağılmasını 20-ci əsrin ən böyük geosiyasi fəlakəti adlandırmışdı. Daha sonra o, bunu faciə və “tarixi Rusiyanın dağılması” adlandırdı.
Kreml əsrlər boyu rus, sonra isə sovet imperiyalarının müstəmləkəsi olmuş ərazilərin itirilməsi ilə barışa bilmirdi. 1991-ci il dekabrın 21-də Azərbaycan, Ermənistan, Belarus, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Moldova, Rusiya, Tacikistan, Türkmənistan, Özbəkistan və Ukrayna liderləri tərəfindən Alma-Ata Bəyannaməsi imzalanması ilə SSRİ-nin xarabalıqları üzərində yaradılmış Müstəqil Dövlətlər Birliyində (MDB) sonrakı illərdə, hətta Prezident Boris Yeltsin dövründə də özünü əsas qardaş hesab etməkdə davam edirdi.
Lakin çekist qardaşlar Kremldə hakimiyyətə gəldikdən sonra imperiya keçmişini canlandırmaq cəhdlərinin əlamətləri görünməyə başladı. Putinin 2005-ci ildə keçmiş sovet respublikaları ilə bağlı bu bəyanatı və onun ardınca 2007-ci ildə Rusiyanın dünya siyasətindəki yerini qaytarmaq iddiası ilə Münhen çıxışı Rusiyanın xarici siyasət strategiyasının həyata keçirilməsinin gizli formadan açıq formasına keçidi qeyd etdi.
Sonra 2008-ci ildə Gürcüstan Abxaziyasının və Cənubi Osetiyanın, 2014-cü ildə Krımın hərbi işğalı, 2015-ci ildə Rusiya ordusunun Suriyaya yeridilməsi və aqressiv şəkildə əvvəlki əzəmətə qayıdışın kulminasiya nöqtəsi - 24 fevralda Ukraynaya genişmiqyaslı işğal, üç ildir, 22 aydır ki, qanlı müharibə var - İkinci Dünya müharibəsindən sonra Avropada ən böyük müharibə.
Keçmiş sovet respublikalarının qalan hissəsinə və Şərqi Avropa ölkələrinə gedən yolun ilk dayanacağı Ukrayna idi. Moskvanın niyyətlərini 2021-ci il dekabrın 17-də xarici işlər nazirinin müavini Sergey Ryabkov açıq şəkildə bəyan etdi və NATO-dan “toplanaraq 1997-ci il sərhədlərinə çıxmağı” tələb etdi.
Ukrayna xalqının qəhrəmancasına müqaviməti olmasaydı, “üç günə Kiyevi” almaq niyyətində olan bu 100 mindən çox ordu Hitler kimi bütün Avropanı gəzərdi. İndi aydındır ki, heç bir Avropa ölkəsi buna qarşı çıxmazdı və NATO nizamnaməsinin heç bir 5-ci bəndi işə yaramazdı.
Etiraf etmək lazımdır ki, həm postsovet respublikaları, həm də Şərqi Avropa ölkələri bu halda yenidən rus əsgərinin çəkməsi altına düşə bilərdi. Amma bu, baş vermədi. Rus ordusunun "boş" olduğu ortaya çıxdı, "dünyanın ikinci ordusu" mifi ukraynalılar tərəfindən tez bir zamanda dağıdıldı.
İndi isə üç il üç aylıq uğursuz Ukraynanı rus silahlarının gücü ilə zəbt etmək, daha sonra isə Trampın köməyi ilə təslim olmasın cəhdlərindən sonra Kreml uzun müddət düşünərək SSRİ-ni dirçəltmək üçün yeni, innovativ üsul tapıb. Və bu, rusların bütün bu illər ərzində xəyal etdiyi SSRİ-2 deyil, hələ də mövcud olan SSRİ-nin hüquqi tanınmasıdır.
Daha böyük bir fantazmaqoriya ilə çıxış etmək çətin olardı. İnanılmaz, amma həqiqətdir. Ötən həftə Sankt-Peterburq Beynəlxalq Hüquq Forumunun yekun mətbuat konfransında Rusiya Prezidentinin müşaviri Anton Kobyakov gözlənilmədən bütün ciddiliyi ilə dünyanı şoka salan bəyanatla çıxış edib. Belə çıxır ki, SSRİ “hələ də mövcuddur”. Bununla o, Rusiya Federasiyasının özünün də daxil olduğu keçmiş Sovet İttifaqının bütün respublikalarının 34 illik suveren və müstəqil mövcudluğu və inkişafı tarixini silib.
Onun sözlərinə görə, Sovet İttifaqının dağılması zamanı “hüquqi prosedur pozulub”, bu isə SSRİ-nin “hələ də var” olması deməkdir. SSRİ-nin Xalq Deputatları Konqresinin qərarı ilə yaradıldığını xatırladan Kobyakov belə qənaətə gəlib ki, o, elə həmin qurumun qərarı ilə buraxılmalı idi. Bundan əlavə, o, İttifaq respublikalarının Ali Sovetlərinin Belovej sazişlərini ratifikasiya etmək səlahiyyətinə malik olmadığını bildirib.
“Və hüquqi prosedur pozulubsa, onda belə çıxır ki, SSRİ hüquqi cəhətdən mövcuddur. Konstitusiya hüququ ekspertləri bunu deyirlər. SSRİ-nin dağılmasına konstitusiya hüququ ekspertləri tərəfindən hüquqi qiymət verilməlidir və bu vəziyyətin müzakirəsi artıq başlayıb”, - deyə Putinin müşaviri bildirib.
Diqqət yetirin, onun qrotesk bəyanatından gəldiyi əsas nəticə belədir: “Amma SSRİ dağılmayıbsa, məntiqlə, hüquqi baxımdan Ukrayna böhranının daxili proses olduğu üzə çıxır”.
Yəni, bu elmi-hüquqi fantastikanın bütün mahiyyəti indiki mərhələdə rusların, ukraynalıların deyil, Trampın gözü qarşısında Ukraynanın işğalına haqq qazandırmaqdır. Sabah Vitkoff və Tramp Kremlin bu ritorikasını izləməyə başlasalar, təəccüblənməyin, çünki onlar əvvəllər də Moskvanın başqa rəvayətlərini təkrarlayıblar: “Donbass, Krım, Luqansk və digər iki bölgə artıq Rusiyanın bir hissəsi hesab olunur, bu ərazilər rusdillidir və orada referendumlar keçirilib, burada xalqın əksəriyyəti Moskvaya səs verib”.
Belə bir bəyanatın Kreml nümayəndəsinin, Prezident Putinin özünün müşavirinin ağzından səsləndirilməsinə baxsaq, Rusiya rəhbərliyində SSRİ-nin bərpasının hüquqi bazası nəinki tapılıb, hətta layihənin rəsmi icrasına başlanılıb. Və onlar Ukrayna nümunəsindən istifadə edərək insanların beyninə ideya yeritməyə başlayacaqlar və inandırma prosesi Tramp və Vitkofdan başlayacaq, çünki ən asan onları aldatmaq olur.
Beləliklə, bütün postsovet dövlətlər, hazır olun!
Ancaq burada kiçik, lakin çox vacib bir qeyd etməliyik: SSRİ-nin ləğvi ilə bağlı Belovej razılaşmalarını Boris Yeltsin imzaladı. Bəs Vladimir Putini kim onun varisi təyin etdi? Həmi Boris Yeltsin.
Sual: Əgər Putinin köməkçisi Yeltsinin imzasını şübhə altına alırsa, o zaman Putinin təyinatı hüquqi baxımdan nə qədər əsaslıdır? Xüsusən də “indi də mövcud olan” SSRİ-də, həmçinin RSFSR-də Prezident vəzifəsi yox idi...
AYNA.AZ
